Türkiye'de ilk: Balıklara gen transferi

[efLatun]

Türkiye'de ilk: Balıklara gen transferi

İstanbul (AA)- Canlıların istenmeyen özelliğinin baskılanması ya da yeni bir özellik kazandırılması amacıyla balıklar üzerinde de gerçekleştirilen gen transferi, Türkiye'de ilk kez İstanbul Üniversitesi (İÜ) Su Ürünleri Fakültesinde gerçekleştirildi.

Su Ürünleri Fakültesi Yetiştiricilik Bölümü öğretim üyesi Prof. Dr. Metin Timur, balıkta ilk başarılı gen transferinin 1985 yılında Çin'de gerçekleştirildiğini belirterek, Türkiye'de balıklar üzerinde ilk transgenik çalışmanın, İstanbul Üniversitesi Su Ürünleri Fakültesi'nde yapıldığını bildirdi.

Türkiye'de transgenik balık üzerine yapılan ilk çalışmanın da bir akvaryum balığı olan "zebra balığı" üzerinde gerçekleştirildiğini anlatan Timur, "İÜ Bilimsel Araştırma Projeleri Birimi ve TÜBİTAK-TOVAG tarafından desteklenen projelerle, TÜBİTAK-MAM Transgen ve Deney Hayvanları Laboratuvarlarında, konusunda uzman kişilerden oluşan bir ekiple Dr. Aygül Ekici tarafından zebra balığı embriyonlarına yeşil flüoresan protein geni mikro enjeksiyon tekniği ile aktarılmıştır" bilgisini verdi.

Timur, ticari olarak transgenik balığın insan gıdası olarak tüketimine henüz izin verilmediği için bu konudaki çalışmaların, laboratuvar çalışmalarıyla sınırlı kaldığını, ancak akvaryum balığı sektöründe renkli balıkların tüketiciler tarafından tercih edilmesi dolayısıyla transgen teknolojisi kullanılarak elde edilen yeşil, mavi, kırmızı, sarı renkli balıkların ticari olarak satışının gerçekleştiğini bildirdi.

Gen transferinde kullanılan ve "bir canlı türü DNA'sına başka türlerden elde edilen gen parçacığının aktarılmasını sağlayan" transgen teknolojisinin geniş bir kullanım potansiyeline sahip yeni bir teknoloji olduğunu vurgulayan Timur, gen transferi tarihçesini şöyle özetledi:

"1910'lu yıllarda kurbağa yumurtalarına hücresel materyalin enjeksiyonu ile yapılan denemeler, gen transferi araştırmalarının temelini oluşturmuştur.
1970'li yılların başında ise gen transfer teknolojisi, DNA dizileri ile ilgili çalışmalarda kullanılmaya başlamıştır. Devam eden araştırmalar, mikro enjeksiyon teknikleri ve transfer edilen genler üzerinde yapılan araştırmalarda kullanılan tekniklerin gelişmesini sağlamıştır. 1985 yılında ilk transgenik balık, insan büyüme hormonu geni kullanılarak elde edilmiştir. Ülkemizde ise ilk transgenik çalışma 1994 yılında yapılmış ve Dr. Haydar Bağış tarafından fareler üzerinde gerçekleştirilmiştir."
Timur, balıkta gen transferi çalışmalarının ise 1985 yılından sonra çeşitli ülkelerde başladığını ve başarılı çalışmalar yapıldığını ifade ederek, "Günümüzde, transgen teknolojisiyle elde edilen transgenik balıklar, biyoloji, tıp, veteriner hekimlik, hayvancılık, ziraat ve eczacılık sektörlerinde bilimsel araştırma modelleri, terapi, diyagnostik (tanı koyma) amaçlarıyla değişik nitelikteki moleküllerin geniş ölçekli üretiminde kullanılmaktadır" diye konuştu.

Transgen teknolojisinin balık hastalıklarının çıkışını azaltmak için de kullanıldığına işaret eden Timur, "Transgenik balık eldesi üzerine ilk başarılı gen transferi, büyüme hormonu geni kullanılarak gerçekleştirilmiştir. Elde edilen başarı sonucunda alabalıklar üzerinde yapılan büyüme hormonu geninin transferi ile 12 ayda porsiyonluk boya ulaşan alabalığın 6 ay gibi kısa bir sürede porsiyonluk boya ulaşması sağlanmıştır" bilgisini verdi.

Timur, geleneksel genetik seleksiyonun yerini aldığına işaret ettiği transgen teknolojisinin, ayrıca su ürünleri yetiştiriciliğinde kullanıldığını, "normalden daha hızlı büyüyen, hastalıklara toleranslı, düşük su sıcaklığına, düşük oksijene toleranslı balıkların elde edilmesi amacıyla transgenik balık elde edilmesi yönünde çalışmalar yapıldığını" kaydetti.